Tegenwoordig hebben veel mensen last van het Prikkelbare Darm Syndroom. Misschien ervaar je zelf ook buikklachten of en vraag je je af of dit past bij het Prikkelbare Darm Syndroom (ook wel PDS genoemd). In dit artikel vertelt Lisanne Bosch van pdsdietist.nl je meer over PDS. Neem bij twijfel over jouw klachten altijd contact op met een arts of specialist.
Ook in onze 'vraag en antwoord-sessie' met Giada De Palma, onderzoeker aan de McMaster-universiteit in Canada en betrokken bij meer dan 30 onderzoeken, kom je meer te weten over het microbioom en de mogelijke invloed van de samenstelling ervan op PDS.
Prikkelbare Darm Syndroom is een van de meest voorkomende darmaandoeningen die naar schatting bij 10% van de Nederlanders voorkomt. Er is sprake van een functiestoornis van het maagdarmkanaal, waardoor mensen onder andere buikpijn, een opgeblazen gevoel en ontlastingsproblemen kunnen ervaren. PDS komt het meest voor onder vrouwen, ongeveer 75% van de mensen met de diagnose PDS is vrouw.
De klachten die mensen met Prikkelbare Darm Syndroom ervaren kunnen erg verschillen van dag tot dag. Zowel in ernst, frequentie als in soort klachten. Typische PDS symptomen zijn buikpijn, buikkrampen, opgeblazen gevoel, een opgezette buik of een ongemakkelijk gevoel in de buik. Daarnaast zijn veel voorkomende klachten misselijkheid, winderigheid of gasvorming en problemen met het ontlastingspatroon. Waar de ene persoon vooral last heeft van diarree, kan de ander juist last hebben van obstipatie. Ook kan het zijn dat diarree en verstopping elkaar afwisselen.
Sommige mensen ervaren continu klachten, andere kunnen soms maanden géén klachten ervaren. En weer anderen ervaren de PDS symptomen meer aanvalsgewijs, wat beschreven kan worden als een PDS-aanval. Naast de buikklachten en ontlastingproblemen kunnen ook klachten als vermoeidheid voorkomen, vaak door het ongemak dat PDS met zich meebrengt. Onze ervaring is dat als de klachten verminderen door de juiste voeding en leefstijl, ook klachten van vermoeidheid vaak enorm kunnen verminderen.
De precieze oorzaak van PDS is onbekend, maar wordt vaak in verband gebracht met verschillende factoren zoals:
Het vermoeden is dat de oorzaak vaak van meerdere factoren afhankelijk is en PDS kan ook familiair zijn. Hieronder zullen we een aantal factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan van PDS extra toelichten.
Naar schatting is bij zo’n 25% van de mensen PDS ontstaan na bijvoorbeeld een voedselvergiftiging of maagdarminfectie. Door darmontstekingen en infecties kan de darmwand beschadigd raken. Normaliter zorgt de darmwand voor het tegenhouden van bacteriën en schadelijke stoffen. Wanneer de darmwand minder goed werkt na bijvoorbeeld een voedselvergiftiging kunnen ook de darmbacteriën uit balans raken. Hierdoor kunnen de typische PDS--klachten opspelen.
Een belangrijk fenomeen dat hierbij een rol speelt is de hersen-darm-as. De darm en hersenen hebben een enorm belangrijke connectie en communiceren met elkaar. Dit kan ook verklaren waarom stress, spanningen of angstklachten ook een direct (vaak negatief) effect kunnen hebben op de PDS-klachten.
In een groot deel van de gevallen geven de darmen te veel of te sterke signalen naar de hersenen en/of geven de hersenen vervolgens weer te veel en te sterke signalen naar de darmen. Dit kan komen door een verstoring in de darmen, een verstoring in de hersenen of een verstoring in de communicatie tussen de darmen en de hersenen. De zenuwcellen in de darmwand van mensen met PDS kunnen bijvoorbeeld eerder het signaal ‘pijn’ afgeven aan de hersenen. Dit fenomeen, in vaktermen ook wel viscerale hypersensitiviteit genoemd, is uitgebreid bekend. Zo zijn er bijvoorbeeld ballon-onderzoeken gedaan waarbij een ballonnetje via de anus is ingebracht bij mensen met PDS en mensen zonder PDS. Als vervolgens het ballonnetje werd opgeblazen, gaven mensen met PDS veel sneller een pijnsignaal dan mensen zonder PDS.
In onze darmen leven miljarden bacteriën. Deze bacteriën hebben een belangrijke functie in onze spijsvertering. Dit noemen we ook wel het microbioom. Bij een gezond microbioom is er een goed evenwicht tussen de goede en slechte bacteriën. Als de schadelijke bacteriën toenemen, kan het microbioom uit balans raken. Hierdoor kunnen klachten ontstaan. Er zijn verschillende dingen die kunnen zorgen voor een disbalans in het microbioom. Denk aan langdurig antibioticagebruik, maagzuurremmers of laxeermiddelen, een bestraling of operatie, een ongezond voedingspatroon (met name de inname van veel suikers, alcohol en weinig goede voedingsvezels).
PDS kan moeilijk te diagnosticeren zijn vanwege de vele mogelijke PDS symptomen die overlappen met een hoop andere aandoeningen, zoals bijvoorbeeld ontstekingsziekten van de darm of coeliakie. Daarom zullen er vaak eerst een aantal onderzoeken uitgevoerd worden alvorens de diagnose kan worden gesteld. Zodra zeker is dat er geen sprake is van een andere medische aandoening, kan de diagnose PDS worden gesteld aan de hand van de Rome IV-criteria. Dit houdt in dat:
-De PDS symptomen langer dan 6 maanden moeten bestaan.
-Er moet gemiddeld minstens 1 dag per week in de afgelopen 3 maanden sprake zijn van buikpijn.
-Tenminste 2 van de volgende 3 symptomen moeten aanwezig zijn:
Er is niet één behandeling die voor ieder persoon met PDS helpt, maar over het algemeen is de eerste (en meest effectieve) stap om voeding en leefstijl te veranderen. Sommige mensen beginnen dan meteen met het vermijden van voedingsmiddelen die de symptomen uitlokken, maar vaak is het effectiever om te beginnen met een buikvriendelijke, gezonde basisvoeding.
Daarnaast is het belangrijk om te zorgen voor voldoende slaap, een regelmatig voedings- en beweegpatroon, voldoende vocht en een goede balans tussen inspanning en ontspanning. Er zijn ook mogelijke behandelingen wat betreft medicijnen, supplementen en andere therapieën (hypnotherapie, mindfulness, ontspanningstherapie, cognitieve gedragstherapie, bekkenbodemtherapie).
Als je aan de slag wilt om met voeding en leefstijl je klachten te verminderen, is het goed om te beginnen met een goede basis. Hieronder gaan we in op een aantal stappen die je kunt volgen om minder klachten te ervaren.
Basisvoeding.
Een belangrijke tip: eet regelmatig en sla geen maaltijden over. Zorg dat je de tijd neemt voor de maaltijd en dat je rustig eet en goed kauwt. Goed kauwen betekent kauwen totdat het eten in je mond appelmoesdikte heeft. Op deze manier doe je geweldig voorwerk zodat je maag- en darmen vervolgens goed aan de slag kunnen om de voedselbrij verder te kunnen verteren en opnemen.
Zorg voor voldoende variatie in het eetpatroon. Neem dagelijks 30 tot 40 gram vezels, zowel uit onoplosbare (granen) vezels als uit oplosbare vezels (fruit, groente, noten en peulvruchten). Lees hier meer over vezelrijk eten of doe inspiratie op met onze recepten voor vezelrijke ontbijtjes. Drink hierbij tenminste 1,5-2,5 liter vocht per dag. Het is daarnaast vaak slim om het gebruik van bewerkt voedsel (zoals kant-en-klaar maaltijden, pakjes, zakjes, sauzen...) te verminderen. Ook is het goed om suikers, zoetstoffen en alcohol zoveel mogelijk te beperken.
Eetgedrag en mindset.
Naast je voeding en leefstijl heeft ook je eetgedrag en mindset invloed op de klachten. Denk bijvoorbeeld aan:
Leefstijl.
Onze ervaring is dat veel mensen met PDS last hebben van stress. Een mooie stap is dan om te zorgen voor stressvermindering en anders om te leren gaan met stress. Stress heeft een aanzienlijke invloed op de klachten.
Tegenwoordig is het lastig om stress volledig te voorkomen of te vermijden. Daarom is het belangrijk om te onderzoeken wat voor jou helpend is om stress te verminderen of, wanneer dit niet kan, anders om te leren gaan met stressfactoren. Hiervoor kun je denken aan verschillende manieren, denk bijvoorbeeld aan lichaamsbeweging, maar ook ontspanningstherapieën (zoals yoga, meditatie, ontspanningsoefeningen en mindfulness) zijn helpend.
Zorg daarnaast voor voldoende (matig intensieve) lichaamsbeweging. Hoe meer jij beweegt, hoe meer je darmen ook in ‘beweging’ kunnen komen. Daarmee kun je verstopping verminderen en zelfs voorkomen. Ook maak je met bewegen verschillende gelukshormonen aan en heeft beweging een stressverminderend effect.
Tot slot is het ook belangrijk om niet te roken, omdat dit je darmen enorm kan prikkelen.
Sommige producten geven vaker dan andere producten klachten bij Prikkelbare Darm Syndroom. Dan kun je denken aan:
Indien de klachten onvoldoende verminderen als je een goede basisvoeding, een fijne leefstijl en de meest bekende triggers verminderd hebt, kan de volgende stap zijn om een eliminatie-provocatie dieet te volgen.
Wat zijn eliminatie-provocatie-diëten?
Een eliminatiedieet is een tijdelijk onderzoeksdieet. Bij een eliminatiedieet laat je een bepaalde periode (over het algemeen varieert dit van 2 tot 6 weken) één of meerdere specifieke voedingsmiddelen weg uit je eetpatroon. Na die periode voeg je het weer stap voor stap toe aan je eetpatroon om te onderzoeken of te bevestigen of het inderdaad aan dat specifieke product ligt.
Belangrijk bij deze laatste stap is dat je dit nóóit op eigen houtje doet, maar altijd een gespecialiseerd diëtist inschakelt. Er is bij eliminatie-provocatie diëten namelijk een groot risico op voedingsstof tekorten door een eenzijdig voedingspatroon. Daarnaast heeft een eliminatiedieet vaak een grote impact op de kwaliteit van leven, kan het onnodige stress met zich meebrengen en is het soms lastig om na een streng dieet de voeding weer op een gezonde manier uit te breiden.
Welke eliminatiediëten zijn effectief bij PDS?
Voorbeelden van effectieve eliminatie-diëten zijn: het FODMAP-dieet, een lactosevrij dieet, histamine-arm dieet en een dieet beperkt aan tarwe/fructanen.
Wil je aan de slag gaan met jouw prikkelbare darm, maar weet je niet hoe en waar te beginnen? Schakel dan altijd eerst de hulp in van een gespecialiseerd diëtist. Hij/zij zal je op weg kunnen helpen met concrete tips voor jouw situatie.
Dit advies is puur ter informatie en is niet bedoeld ter vervanging van medisch advies of medicijnen. Neem contact op met je huisarts of specialist voor je de adviezen op deze website toepast.
Wetenschapper en diëtist
Lisanne heeft een universitaire specialisatie in wereldwijde gezondheidswetenschappen en is van origine diëtiste. Toen ze zelf ontdekte hoe groot de invloed van voeding op haar gezondheid was en dit tijdens haar studie bevestigd zag in wetenschappelijk onderzoek, besloot ze dat de wereld meer mag leren over hoe je voeding inzet als medicijn. Lisanne zet zich in als gespecialiseerd glutenvrij diëtiste om mensen die om medische reden glutenvrij eten (vaak door coeliakie of glutensensitiviteit) fitter, energieker en gezonder te maken met de juiste, voedzame glutenvrije producten. Daarnaast is ze gespecialiseerd in voeding bij buikklachten en zet ze zich in als gespecialiseerd prikkelbaredarmsyndroom (PDS) diëtiste.